به نقل از «ایسنا»

سیلک؛ مدفن راز، منجنیق رَسَن عمری دراز

تاریخ انتشار: ۱۸ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۲۵۶۸۲۶

ایسنا/اصفهان در جنوب غربی کاشان و سمت راست جادۀ کاشان به فین، محوطه باستانی سیلک با ۷۰۰۰ سال قدمت قرار دارد. این محوطه از دو تپۀ شمالی و جنوبی در فاصله ۶۰۰ متری یکدیگر و دو گورستان الف و ب تشکیل‌ شده و به‌عنوان اولین تمدن زندگی شهرنشینی در قسمت مرکزی ایران شناخته می‌شود.

تپۀ تاریخی سیلک یکی از محوطه‌های باستانی مهم فلات مرکزی است و آن را باید بازمانده‌ای از زیگورات و نیایشگاه مردمان باستانی ایران دانست که از گِل رس و سفال ساخته شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این محوطه تا سال ۱۳۱۰ خورشیدی شناسایی نشده بود، اما ۸۰ سال پیش با جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی کاشان، این تپه‌ها نیز نمایان شده و داده‌ها نشان داد که  در این زمین، گنجینه‌ای از تاریخ مدفون است.

این میراث ارزشمند که ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شده است، نخستین تمدن شهرنشینی در آن شکل گرفته با داشتن لایه‌های فرهنگی متعلق به دوران نوسنگی، روستانشینی و شهر نشینی، محوطه‌ای سرشار از داده‌هایی است که در شناسایی تحولات تاریخیِ جوامع انسانی برای باستان‌شناسان راهگشا است و از معیارهای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز برخوردار است.

نخستین پژوهش و کاوش میدانی در تپه‌های باستانی سیلک کاشان در سال ۱۳۱۲ شمسی توسط «رومن گیرشمن» باستان‌شناس فرانسوی انجام شد، اما متأسفانه پس از پایان کار گیرشمن، تپه به حال خود رها شده و بخش بزرگی از زمین‌های اطراف این تپۀ ارزشمند به مزارع کشاورزی تبدیل شدند و ساخت و ساز شهری به سمت تپه پیش‌روی کرد! تا اینکه در دهه ۸۰ «صادق ملک شهمیرزادی» کاوش‌هایی را طی پنج فصل در این منطقه تاریخی انجام داده و به‌صورت مکتوب منتشر کرد.

مرحله سوم کاوش در محوطه باستانی سیلک نیز «محسن جاوری» به منظور تعیین عرصه و حریم آن صورت گرفت و در ادامه، بازنگری در این محوطه به سرپرستی جبرئیل نوکنده و جواد حسین‌زاده ساداتی، مدیر فعلی پایگاه پژوهشی سیلک در حال اجرا است.

محسن جاوری، دانشیار گروه باستان شناسی دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان در گفت‌وگو با ایسنا و در بیان ارزشمندی محوطه تاریخی سیلک، اظهار کرد: منطقه کاشان در شمال فلات مرکزی ایران، محدوده وسیع جغرافیایی است و محوطه‌های باستان‌شناسی و پراکندگی آنها مانند سیلک و اریسمان و وی‌گل در این منطقه متعدد است که با توجه به داده‌های به‌دست آمده از کاوش‌های باستان شناسی، پراکندگی‌ محوطه‌های باستانی این محدوده شامل دوره‌های مختلفی از دوره پیش از تاریخ و پس از آن و حتی تا دوران اسلامی است و مشخص می‌کند که زندگی اجتماعی انسان از ۴۰ هزارسال قبل آغازشده است.

او افزود: در این بین، تپه سیلک یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی در فلات مرکزی ایران است که بسیاری از اتفاقات مهم زندگی انسان و تحولات تاریخ زندگی و توسعه جوامع بشری در داخل فلات مرکزی ایران در این محوطه اتفاق افتاده است.

این باستان‌شناس اضافه کرد: این تحولات از دوره نوسنگی آغاز و سپس به دوره روستانشینی و بعد از آن نیز به دوره آغاز شهرنشینی و شهرنشینی وارد شده است. همه این تحولات در یک‌جا و درون یک محوطه انجام شده که باعث شده اهمیت بسیارزیادی داشته باشد.

جاوری که از سال ۱۳۹۳ تا ۹۷ مدیریت پایگاه پژوهشی سیلک را به عهده داشت و حرائم و عرصه سیلک را بازنگری کرده است، بیان کرد: از حدود ۴۵ سال پیش کاوش‌هایی توسط مرحوم رومن گیرشمن در محوطه باستانی سیلک انجام شده و بعد زنده‌یاد آقای دکتر صادق ملک شهمیرزادی آن را ادامه داد، من نیز یک فصل گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و حریم در آنجا انجام دادم و دوفصل نیز آقای دکتر جبرئیل نوکنده و دکتر حسین زاده در این محوطه کار کردند که نتایج بسیارمهمی حاصل شد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه کاشان ادامه داد: در فصل اخیر کاوش‌های صورت گرفته در سیلک، محوطه‌ای کشف شد که نشان می‌داد در آن فعالیت برای انجام ذوب فلزات صورت می‌گرفته است. همچنین مکانی سکوسازی‌شده به دست آمدکه  برای یک استحکام موقت به صورت خیمه و چادر بر فراز سیلک مورداستفاده قرار داشته است.

این باستان شناس تأکید کرد: هربار که در محوطه سیلک کاوش صورت می‌گیرد داده‌های بسیار مهمی حاصل شده و می‌شود. این محوطه سرشار از داده است، چراکه یک محوطه باستانی ارزشمند به‌شمار می‌رود و فعالیت باستان شناسی در هر قسمت از آن به نتایج و اطلاعات ارزندۀ جدیدی منتج خواهد شد که حرف برای باستان شناسی ایران دارد.

جاوری اضافه کرد: من نزدیک به چهار سال مدیر پایگاه پژوهشی سیلک بودم و مقدمات ثبت حرایم مربوطه را انجام دادم و به این منظور، گمانه‌های عمقی حفر کرده و محدوده عرصه و حریم سیلک را تعیین کردیم و اتفاقاً نزدیک به یک ماه پیش فصل جدید کاوش در این محوطه به پایان رسید و سال قبل هم مدیر فعالی پایگاه، دکتر حسین زاده کاوش دیگری انجام دادند که نتایج بسیارخوبی هم داشت. دکتر حسین‌زاده در این چندسال روند بسیارخوب و موفقی را در این محوطه در پیش گرفته‌اند و کاوش‌های خیلی خوبی انجام شده و داده‌های بسیارخوبی هم به‌دست آمده است.

اما نمی‌توان از سیلک نام برد و یادی از زنده‌یاد عباس اعتماد فینی نکرد، او که پدرش اولین ایرانیِ گروه باستان‌شناسی پرفسور رومن گیرشمن بود که این همکاری از سال ۱۳۱۱ در محوطه باستانی سیلک کاشان شروع شد و تا ۳۴ سال ادامه داشت. عباس اعتماد فینی نیز سال ۸۰ از سوی دکتر صادق ملک شهمیرزادی برای فعالیت در زمینه طرح بازنگری سیلک کاشان دعوت شد و سال ۱۴۰۱ به‌عنوان موزه‌دار موزه سیلک بازنشسته شد و اندکی بعد درگذشت.

مرحوم فینی اندکی پیش از مرگش و در گفت‌وگو با ایسنا درباره سیلک چنین بیان کرده بود: «ما باید فرهنگ و تمدن ۸ هزار ساله خود را در سیلک جشن بگیریم. سیلک اولین جایی است که مدنیت پایه‌گذاری شده است. سیلک، دانشگاه عموم جهان است و فقط متعلق به ما ایرانی‌ها نیست، بلکه متعلق به جهان است. سکوت سیلک، انسان را به یاد مظلومیت امیرکبیر می‌اندازد، اما هنوز هم نجوای سفالگران سیلک به گوش می‌رسد و اگر گوش شنوایی باشد این نجوا را می‌شوند. سیلک این مدفن راز، منجنیق رَسَن عمری دراز، این بنایی است که ۸۰ قرن است به پاست، سند شخصیت و ملیت و فرهنگی ماست، هر ذره از خاک سیلک اسطوره‌ای نهان است، قدرش بدان که الحق کاشانه جهان است. جهان مدیون هنرمندان سیلک است و ما خوشبختانه اطفال این دبستانیم. همه، بچه خاک پاک ایرانیم.»

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: سيلك تپه سیلک سیلک کاشان استانی فرهنگی و هنری استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی سیاسی استانی شهرستانها محوطه باستانی سیلک محوطه های باستان باستان شناسی مرکزی ایران فلات مرکزی حسین زاده انجام شد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۲۵۶۸۲۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اسراری که گورهای تاریخی افشا کردند

باستان‌شناسان با کاوش در نقاط مختلف جهان گورهایی باشکوه و در برخی موارد حیرت‌آوری را کشف کرده‌اند، ‌ که اطلاعات جالبی را از زندگی گذشتگان افشا می‌کند.

به گزارش ایسنا، گورهای انسان‌ها از تلخ‌ترین و البته مهم‌ترین بقایای به‌جامانده از دنیای باستان‌ اند و مردم به روش‌های مختلفی در آن دفن می‌شدند، از خاکسپاری در داخل اهرام عظیم گرفته تا انداختن جسد در باتلاق، روش دفن و خاکسپاری مردم در دوره‌ها و نقاط مختلف جهان گوناگون بوده است.

در برخی موارد، مردم می‌ترسیدند مرده‌ها زنده شوند و آسیب بزنند، در نتیجه گاهی اجساد را قطع عضو می‌کردند و یا آنها را می‌بستند.

در ادامه، منتخبی از این گورها را که «لایو ساینس» شناسانده و بخش نخست آن چندی پیش منتشر شد، معرفی می‌شود:

«پسوسنس یکم»

«پسوسنس یکم» فرعونی بود که در طول سلسله بیست‌ویکم مصر، یعنی در حدود ۳۱۰۰ سال پیش حکومت می‌کرد. در سال ۱۹۴۰ میلادی بود که مقبره او در شهر باستانی «تانیس» ‌کشف شد. او را با نقابی از جنس طلا به خاک سپرده بودند. درونی‌ترین تابوت در تابوت‌دان او از نقره ساخته شده بود، از این‌رو برخی از نویسندگان امروزی، «سوسنس یکم» ‌را «فرعون نقره‌ای» نامیده‌اند. اشیاء مخصوص خاکسپاری نفیسی از جمله گردنبند و دستبند ساخته‌شده از فلزات گرانبها و جواهرات نیز در این مقبره کشف شد. با وجود تمام این آثار چمشگیر، کشف این مقبره در مقایسه با کشف مقبره «توت عنخ آمون» مورد توجه مردم قرار نگرفت که البته بخشی از آن به دلیل کشف مقبره «پسوسنس یکم» در دوران جنگ جهانی دوم بود.

«مقبره آمفیپولیس»

مقبره آمفیپولیس که قدمت آن به قرن چهارم پیش از میلاد بازمی‌گردد، ‌ در «مقدونیه» ‌واقع در یونان ساخته شده است و در طراحی آن جزئیات زیادی به کار رفته است. ابوالهول‌هایی در این مقبره قرار دارند که از دروازه‌ها حفاظت می‌کنند، همچنین مجسمه‌های زن و موزائیک‌های تصویرگر داستان‌های اساطیر یونانی نیز در آن قرار دارد. با اینکه بقایای دست‌کم پنج انسان در این مقبره کشف شده است، هویت این افراد یا اینکه مقبره برای چه کسی ساخته شده است، مشخص نیست. قدمت این مقبره به دوران «اسکندر مقدونی» ‌باز می‌گردد و این احتمال وجود دارد که برای یکی از اعضاء خانواده و یا یکی از دوستان او ساخته شده باشد.

«اوتسی مرد یخی»

بقایای یخ‌زده و سالم مردی که «اوتسی» نام گرفته است، به بیش از ۵۳۰۰ سال قبل تعلق دارد و توسط محققان در مرز ایتالیا و اتریش در سال ۱۹۹۱ میلادی پیدا شد. تحقیقات نشان داد که این مرد ۱.۶ متر قد داشته و در زمان مرگ حدودا ۴۵ ساله بوده است. او پس از اصابت یک تیر جان خود را از دست داده است. همچنین اثری از یک زخم عمیق در دست راست او وجود دارد که احتمالا حین جلوگیری از اصابت تیر ایجاد شده است.

«مقبره‌های سلطنتی اور» ‌

مقبره‌های سلطنتی «اور» که به حوالی ۴۵۰۰ سال قبل تعلق دارند، از حدود ۱۶ مقبره تشکیل شده‌اند که به افراد سطلنتی یا اشراف‌زادگان جامعه تعلق داشتند. این افراد به همراه اشیاء‌ نفیسی از جمله سربند، ‌گردنبند و گوشواره دفن شده بودند. از جمله اشیاء قابل‌توجهی که در این مکان کشف شده است به یک چنگ می‌توان اشاره کرد که به شکل سر یک گاو نر طراحی شده بود. در نزدیکی این مقبره‌های سلطنتی همچنین افرادی به همراه اشیاء خاکسپاری به مراتب ساده‌تر دفن شده بودند.

در این زمینه بخوانید:‌

داستان کشف مقبره‌های طلایی

«قبرهای چاتال‌هویوک»

قدمت محطوطه «چاتال‌هویوک» در ترکیه به بیش از ۹هزار سال بازمی‌گردد و این محوطه یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های کره زمین شناخته می‌شود. در این سکونتگاه هیچ خیابانی وجود ندارد و ساختمان‌ها به اندازه‌ای به یکدیگر نزدیک بودند که مردم با استفاده از نردبان‌های روی سقف، وارد آن‌ها می‌شدند. باستان‌شناسان همچنین به این نتیجه رسیدند که مردم در زیر ساختمان‌ها دفن می‌شدند و در برخی از موارد تا ۳۰ نفر در زیر یک ساختمان دفن می‌شد. در سال ۲۰۱۱ میلادی نتایج یک تحقیق نشان داد افرادی که زیر ساختمان‌ها دفن می‌شدند، اغلب از لحاظ بیولوژیکی با یکدیگر رابطه نداشتند که نشان می‌دهد خویشاوندی عامل مهمی در انتخاب محل دفن نبوده است.

«تابوت‌دان‌ پایان دنیا» ‌

در سال ۲۰۱۸ گروهی از باستان‌شناسان یک تابوت‌دان سیاه و گرانیتی در ابعاد ۲.۷ در ۱.۵ در ۱.۸ متر را در اسکندریه واقع در یونان کشف کردند. کشف این تابوت بسیار مورد توجه قرار گرفت و برخی در فضای مجازی این موضوع را مطرح کردند که باز کردن تابوت می‌تواند نفرینی را رها کند که ممکن به پایان رسیدن دنیا منجر شود. زمانی که باستان‌شناسان در این تابوت باز کردند، دریافتند که آب فاضلاب به درون آن راه یافته است. کاوشگران همچنین بقایای سه انسان به همراه حکاکی‌هایی روی ورقه‌های طلا پیدا کردند. قدمت تابوت‌دان به حوالی بعد از فتح این مکان توسط «اسکندر مقدونی» ‌ در سال ۳۳۲ پیش از میلاد بازمی‌گردد، اما مشخص نیست که این تابوت‌دان برای چه کسی ساخته شده است.

«مقبره سن پیتر»

مقبره «سن پیتر» در زیر محراب کلیسای سنت پیتر در واتیکان واقع شده است، یعنی نزدیک به منطقه‌ای که اعتقاد بر این است که او در قرن اول پس از میلاد به صلیب کشیده شده است. چندین قبر با بقایای انسان در داخل مقبره قرار دارد، همچنین مجموعه‌ای از استخوان‌ها در این مکان وجود دارد که برخی معتقدند به «سن پیتر» تعلق دارد.

«مقبره سئوس سوم» ‌

«سئوس سوم» ‌(Seuthes III)، پادشاه «ادروسی»، ‌ قلمرویی واقع در «تراکیه» (سرزمینی در جنوب شرق اروپا) بود که در طول قرن چهارم پیش از میلاد حکومت می‌کرد. این پادشاه زمانی که در گذشت، در مکانی که اکنون مرکز بلغارستان محسوب می‌شود، دفن شد. در مقبره او اشیاء خاکسپاری مختلفی از جمله یک تاج طلا، جام طلا، سلاح، سپر و یک کلاه‌خود برنز و یک سردیس برنزی که احتمالا تصویرگر خود شاه است، وجود داشت. مقبره او زیر تپه‌ای به ارتفاع ۲۰ متر و قطر ۹۰ متر قرار دارد.

«مقبره هادریان» ‌

مقبره هادریان که در رم واقع شده است، مقبره‌ای است که برای «هادریان»، ‌امپراتور روم ساخته شده است و در آن خاکستر این امپراتور، همسر و تعدادی از جانشینانش نگهداری می‌شود. این ساختمانِ استوانه‌ای ۵۰ متر ارتفاع دارد و بعدها به قلعه‌ای تبدیل شد که در مقطعی توسط پاپ مورد استفاده قرار گرفت. این مکان اکنون یک موزه را در خود جای داده است.

«تئودوریک بزرگ»

مقبره تئودوریک برای «تئودوریک بزرگ» (حکومت در حدود ۴۷۱ تا ۵۲۶ پس از میلاد) ساخته شد که پادشاه «استروگوت‌ها» بود. این مقبره یک سازه مدور واقع در «راونا» در ایتالیا است. این سازه دو طبقه ۱۵ متر ارتفاع و ۱۱ متر قطر دارد و از دست‌کم ۲۳۰ تن سنگ ساخته شده و سقف آن به صورت گنبدی طراحی شده است. پس از اینکه امپراتوری بیزانس در سال ۵۴۰ «استروگوت‌ها» را شکست داد، آنها بقایای تئودوریک را برداشتند و مقبره را به کلیسا تبدیل کردند.

«هرم جوزر» ‌

«جوزر»، یکی از فرعون‌های مصر بود که حدود ۴۷۰۰سال قبل حکومت کرد. او یک هرم پلکانی را در «سقاره» ساخت. این هرم نخستین هرمی بود که در مصر ساخته شد و ارتفاع آن به ۶۰ متر می‌رسید و در مجموع از ۶ طبقه پلکانی تشکیل شده بود. تونل‌هایی که زیر این هرم ساخته شده است یک هزارتو به طول ۵.۵ کیلومتر را تشکیل می‌دهد و داخل آن‌ها یک اتاقک خاکسپاری قرار دارد که «جوزر» در آن دفن شده است. با اینکه اثری از مومیایی او وجود ندارد، اما ۳۲ تکه از تابوت‌دان گرانیتی فرعون در این اتاقک پیدا شد.

در این زمینه بخوانید:

نخستین هرمی که ساخته شد

«مقبره سلطنتی مایا» ‌

در ژانویه سال ۲۰۲۴ باستان‌شناسانی از دانشگاه تولین از کشف مقبره ۱۷۰۰ساله یک پادشاه «مایا» در محوطه‌ای واقع در «چوچکیتام» (Chochkitam) در «گواتمالا» خبر دادند. در این مقبره یک نقاب یشم، صدف نرمتنان و طراحی‌ها و کنده‌کاری‌هایی روی استخوان ران انسان پیدا شد. یکی از این کنده‌کاری‌ها فردی شبیه به یک پادشاه را به تصویر می‌کشد که یک نقاب یشم شبیه به آنچه را که در مقبره پیدا شده است، دست دارد. نوشته‌های کشف‌شده نیز به پدر و پدربزرگ پادشاه اشاره دارند و آنها را به حکمرانان شهرهای «تیکال» و «تئوتیئواکان» مرتبط می‌کنند.

در این زمینه بخوانید:

کشف شگفت‌انگیز درباره پادشاه فراموش‌شده

انتهای پیام